Για ποιους λόγους είναι απαραίτητο να εμβολιαζόμαστε; Ποια είναι να τα εμβόλια που πρέπει να κάνουμε ως ενήλικες και πότε ακριβώς; Πρέπει να φοβόμαστε για πιθανές παρενέργειες και, αν ναι, ποιες είναι αυτές; Η Γενική Οικογενειακή Iατρός Κυριακή Γ. Σολδάτου γράφει στο NouPou και λύνει όλες μας τις απορίες.

Ο εμβολιασμός είναι μια από τις σημαντικότερες πράξεις που πραγματοποιούνται, προκειμένου άνθρωποι όλων των ηλικιών να προστατευτούν από σοβαρά λοιμώδη νοσήματα. Προλαμβάνει 2-3 εκ. θανάτους κάθε χρόνο και αποτελεί μία από τις πλέον επιτυχημένες παρεμβάσεις στον τομέα της δημόσιας υγείας. Τα εμβόλια μπορεί να είναι ευεργετικά για ανθρώπους όλων των ηλικιών, καθώς προστατεύουν από ασθένειες και σώζουν ζωές.

Σημαντικοί λόγοι εμβολιασμού ενηλίκων

Εκτός από την παιδική ηλικία, θα πρέπει να ξέρουμε ότι ο εμβολιασμός συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή. Τα εμβόλια είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την υγεία μας, καθώς προστατεύουν τον οργανισμό από επίθεση επικίνδυνων και πολλές φορές θανατηφόρων νόσων. Πιο συγκεκριμένα, οι λόγοι είναι οι εξής:

• Μπορεί να βρίσκεστε σε κίνδυνο από σοβαρές ασθένειες που εξακολουθούν να υπάρχουν. Κάθε χρόνο, χιλιάδες ενήλικες αρρωσταίνουν από ασθένειες που θα μπορούσαν να προληφθούν με εμβόλια. Κάποιοι νοσηλεύονται και κάποιοι άλλοι μπορεί να οδηγηθούν σε θάνατο. Ακόμα και αν εμβολιαστήκατε πλήρως κατά την παιδική σας ηλικία, η δυνατότητα προστασίας μπορεί να φθίνει με το χρόνο. Μπορεί επίσης να βρεθείτε σε κίνδυνο για άλλες ασθένειες λόγω διαφόρων παραγόντων όπως η δουλειά, ο τρόπος ζωής, τα ταξίδια, ή τα προβλήματα υγείας σας.

• Δεν έχετε περιθώριο να αρρωστήσετε. Έχετε μια δραστήρια ζωή και πάρα πολλές ευθύνες για να διακινδυνεύσετε να αρρωστήσετε. Τα εμβόλια μπορούν να σας βοηθήσουν να παραμείνετε υγιής ώστε να μην απέχετε από τη δουλειά και να έχετε χρόνο για την οικογένεια, τους φίλους και τις αγαπημένες σας ασχολίες.

• Μπορείτε να προστατεύσετε την υγεία σας αλλά και των γύρω σας με τη χορήγηση των συνιστώμενων εμβολίων. Σε συνδυασμό με τη φυσική άμυνα του οργανισμού σας, μειώνουν την πιθανότητα να νοσήσετε αλλά και να προστατευτείτε από επιπλοκές που μπορεί να προκαλέσουν οι διάφορες ασθένειες.

• Τα εμβόλια μειώνουν την πιθανότητα εξάπλωσης συγκεκριμένων ασθενειών. Υπάρχουν πολλά πράγματα που θα θέλατε να προσφέρετε στα αγαπημένα σας πρόσωπα. Μπορείτε λοιπόν να τα προστατεύσετε με το να εμβολιαστείτε εναντίον μιας νόσου που μπορεί να προληφθεί με τον τρόπο αυτό. Βρέφη, ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας και άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα (π.χ. άτομα που υποβάλλονται σε θεραπεία καρκίνου) αποτελούν ευάλωτες ομάδες σε ασθένειες που προλαμβάνονται με εμβολιασμό.

Στοιχεία που αποδεικνύουν τη σημαντικότητα των εμβολιασμών

• Κάθε ώρα 3 γυναίκες χάνουν την ζωή τους από μια νόσο που θα μπορούσε να προληφθεί και δεν είναι άλλη από τον καρκίνο της μήτρας.

O καρκίνος τραχήλου μήτρας είναι ο δεύτερος συχνότερος καρκίνος σε γυναίκες κάτω των 45 ετών και αποτελεί την τρίτη αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες παγκοσμίως. Εξακολουθεί δυστυχώς να αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα υγείας με 500.000 νέα περιστατικά και 300.000 θανάτους (54.000 & 25.000 στην Ευρώπη αντίστοιχα). Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι ετησίως 250 γυναίκες, από τα 600 περίπου νέα περιστατικά το χρόνο, χάνουν τη μάχη με τον καρκίνο. Είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι ο απαραίτητος αιτιολογικός παράγοντας για την ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου της μήτρας είναι η εμμένουσα λοίμωξη από τον Ιό Ανθρωπίνων Θηλωμάτων (HPV), η οποία θα μπορούσε να προληφθεί με το κατάλληλο εμβόλιο.

• H μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος είναι μια λοίμωξη που προκαλείται από το βακτήριο Neisseria meningitidis (Μηνιγγιτιδόκοκκος) και αποτελεί την κύρια αιτία βακτηριακής μηνιγγίτιδας και σηψαιμίας σε πολλά μέρη του κόσμου.

Ο μηνιγγιτιδόκοκκος διασπείρεται από άτομο σε άτομο μέσω των εκκρίσεων του ανώτερου αναπνευστικού. Τα συμπτώματα αρχίζουν ήπια και είναι παρόμοια με αυτά ενός κρυολογήματος ή μιας γρίπης – με πυρετό, κεφαλαλγία και πόνο στους μυς και τις αρθρώσεις. Αν και δεν πρόκειται για μία κοινή ασθένεια, η Μηνιγγιτιδοκοκκική Νόσος μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο μέσα σε 24 ώρες ένα στους δέκα ασθενείς που θα νοσήσουν, ενώ δυο στους δέκα εμφανίζουν μόνιμες επιπλοκές.

• Με τον όρο πνευμονιοκοκκική νόσος περιγράφουμε τη λοίμωξη που προκαλείται από τον στρεπτόκοκκο της πνευμονίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας αποτελεί παγκόσμια απειλή για τη δημόσια υγεία, καθώς προκαλεί σοβαρές ασθένειες, όπως πνευμονία, μηνιγγίτιδα, βακτηριαιμία, ωτίτιδα και βρογχίτιδα.

Στην χώρα μας, το 40-60% των παιδιών που πηγαίνουν σε παιδικό σταθμό είναι φορείς του μικροβίου και είναι ο βασικός πληθυσμός που μεταδίδει το μικρόβιο στην κοινότητα. Ο πνευμονιόκοκκος είναι ένα παθογόνο μικρόβιο που προκαλεί μεγάλη νοσηρότητα και θνησιμότητα. Η θνητότητα από πνευμονιοκοκκική λοίμωξη είναι μεγαλύτερη σε όσους είναι άνω των 65 ετών, σε όσους πάσχουν από ορισμένες παθήσεις και στους καπνιστές.

Ένα επιπλέον στοιχείο που επιβαρύνει τα περιστατικά που προσβάλλονται από πνευμονιόκοκκο είναι πως το μικρόβιο αυτό παγκοσμίως, αλλά και στην Ελλάδα, παρουσιάζει σημαντική αντοχή στα ευρέως χρησιμοποιούμενα αντιβιοτικά. Δεν υποχωρεί δηλαδή σε όλες τις περιπτώσεις μετά τη χορήγηση αντιβιοτικών, γεγονός που σχετίζεται με την κατάχρηση αντιβιοτικών τα προηγούμενα χρόνια. Επομένως, όλοι οι παραπάνω λόγοι οδήγησαν την ιατρική κοινότητα σε κατευθυντήριες οδηγίες για εμβολιασμό του πληθυσμού κατά του πνευμονιόκοκκου και μέσω αυτού, στην πρόληψη της σοβαρής πνευμονιοκοκκικής νόσου.

Συχνές ερωτήσεις που αφορούν τον εμβολιασμό

•  Η γρίπη είναι απλά μια ενόχληση και το εμβόλιο δεν είναι αρκετά αποτελεσματικό. Ισχύει κάτι τέτοιο; 

Η γρίπη είναι μία σοβαρή ασθένεια και σκοτώνει περίπου 300.000-500.000 κόσμο κάθε χρόνο παγκοσμίως. Οι ομάδες υψηλού κινδύνου όπως οι έγκυες, τα μικρά παιδιά, οι ηλικιωμένοι με επιβαρυμένη υγεία, καθώς και τα άτομα με σοβαρά προβλήματα υγείας διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν και να πεθάνουν. Με τον εμβολιασμό κατά της γρίπης μειώνεται το κόστος της ιατρικής περίθαλψης και νοσηλείας, καθώς και οι ώρες που χάνονται από την εργασία και το σχολείο. Ο αντιγριπικός εμβολιασμός είναι ο καλύτερος τρόπος να μειώσετε τις πιθανότητες για βαριά γρίπη αλλά και μετάδοση της νόσου στους άλλους.

• Η βελτίωση των συνθηκών υγιεινής βοηθάει στο να εξαφανιστούν οι ασθένειες. Επομένως, είναι τα εμβόλια απαραίτητα;

Τα νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό θα επιστρέψουν αν σταματήσουν τα σχετικά προγράμματα. Αν και η καλύτερη υγιεινή, όπως το πλύσιμο των χεριών και το καθαρό πόσιμο νερό προστατεύουν από μεταδοτικά νοσήματα, πολλές λοιμώξεις μπορούν να εξαπλωθούν άσχετα με το πόσο καθαροί είμαστε. Αν ο κόσμος σταματήσει να εμβολιάζεται, πολλές ασθένειες που είναι πια σπάνιες, όπως η πολιομυελίτιδα και η ιλαρά, θα επανεμφανιστούν σύντομα.

•  Υπάρχει πιθανότητα κάποιο εμβόλιο να προκαλέσει σοβαρές παρενέργειες και μακροπρόθεσμες επιπλοκές, ακόμη και θάνατο;

Θα πρέπει να ξέρουμε πως τα εμβόλια γενικώς είναι πολύ ασφαλή. Οι περισσότερες αντιδράσεις είναι παροδικές και ήπιες, όπως ο πόνος και η ερυθρότητα στην περιοχή της ένεσης, αλλά και ο χαμηλός πυρετός. Είναι πολύ πιο πιθανό κάποιος να υποστεί σοβαρές βλάβες από την ασθένεια, από ό,τι με το εμβόλιο. Για παράδειγμα, η πολιομυελίτιδα μπορεί να προκαλέσει παράλυση, η ιλαρά εγκεφαλίτιδα και τύφλωση, ενώ πολλά νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό να επιφέρουν και θάνατο.

• Είναι προτιμότερο η ανοσοποίηση να επιτυγχάνεται από την ίδια την ασθένεια από ό,τι από τον εμβολιασμό; 

Τα εμβόλια αλληλεπιδρούν με το ανοσοποιητικό σύστημα για να παράγουν μια ανοσολογική απάντηση όμοια με αυτή που παράγεται από τη φυσική λοίμωξη, αλλά χωρίς να προκαλούν την ίδια την ασθένεια και τις δυνητικές επιπλοκές της. Αντίθετα, η φυσική νόσηση σε πολλά νοσήματα έχει περισσότερες και σοβαρότερες επιπλοκές, όπως η νοητική υστέρηση από τον Αιμόφιλο Ινφλουέντζας τύπου β, οι συγγενείς ανωμαλίες από την ερυθρά, ο καρκίνος του ήπατος από την Ηπατίτιδα Β ή ο θάνατος από την ιλαρά.

Τα εμβόλια που πρέπει να κάνουν οι ενήλικες

• Γρίπης: Άνω των 60 ετών 1 δόση ετησίως- από 18 έως 59 ετών μόνο αν ανήκουν σε όμαδα υψηλού κινδύνου.
• Τέτανος Διφθερίτιδα Κοκκύτη: Από την ηλικία των 18 ετών έως 25 αναμνηστική μία δόση με Tdap, έπειτα αναμνηστική δόση με Tdap ή Td.
• Πνευμονιόκοκκου συζευγμένο PCV 13: Άνω των 65 ετών όλοι οι πολίτες μία δόση εφάπαξ, ενώ οι ηλικίες από 18 εώς 65 ετών μόνο αν ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου- Άτομα άνω των 18 ετών δεν κάνουν επαναληπτική δόση.
• Πνευμονιόκοκκος πολυσακχαρίδης PPSV 23: Όλοι οι πολίτες ηλικίας άνω των 65 ετών με διαφορά ενός έτους από το PCV (ελάχιστο μεσοδιάστημα μεταξύ τους οκτώ εβδομάδες). Για τις ηλικίες μεταξύ 18-65 ετών μπορεί να πραγματοποιηθεί έως δυο φορές, ανάλογα με την ομάδα κινδύνου που ανήκει ο ασθενής. Ελάχιστο μεσοδιάστημα μεταξύ των 2 PPSV13 είναι τα 5 έτη.
• Έρπητα ζωστήρα: 1 δόση από 60 έως 75 έτη.
• Ιού ανθρώπινων κονδυλωμάτων σε όλες τις γυναίκες από 12 εώς 26 ετών και σε όλα τα αγόρια που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου.
• Ανεμευλογιάς: 2 δόσεις σε γεννηθέντες μετά από το 1990.
• Ιλαράς, Παρωτίτιδας, ερυθράς: Δύο δόσεις σε γεννηθέντες μετά το 1970.